การทำหนังสือแสดงเจตนาในการรักษาพยาบาล (Living Will)

ในแผนการเกษียณที่รอบด้าน นอกจากเรื่องการเงินและทรัพย์สินแล้ว การดูแลสุขภาพและการตัดสินใจทางการแพทย์ในช่วงบั้นปลายของชีวิตก็เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง ไม่มีใครอยากตกอยู่ในสถานการณ์ที่ไม่สามารถสื่อสารความต้องการของตัวเองได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อต้องเผชิญกับการเจ็บป่วยร้ายแรง หรือภาวะที่ต้องอาศัยเครื่องมือแพทย์ช่วยยื้อชีวิต การทำหนังสือแสดงเจตนาในการรักษาพยาบาล (Living Will) หรือที่รู้จักกันในชื่อ "พินัยกรรมชีวิต" จึงเป็นเครื่องมือทางกฎหมายที่ช่วยให้คุณสามารถแสดงความประสงค์ล่วงหน้าเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลของคุณได้อย่างชัดเจน และช่วยลดภาระการตัดสินใจอันหนักอึ้งของครอบครัว บทความนี้จะอธิบายถึงความสำคัญและข้อควรรู้ในการจัดทำ Living Will

Living Will คืออะไร และทำไมจึงสำคัญ?

หนังสือแสดงเจตนาในการรักษาพยาบาล (Living Will) คือเอกสารทางกฎหมายที่จัดทำขึ้นโดยบุคคล (ผู้ป่วย) เพื่อแสดงเจตนาเกี่ยวกับทางเลือกในการรักษาพยาบาลของตนเองล่วงหน้า ในกรณีที่ในอนาคตผู้ป่วยตกอยู่ในสภาวะที่ไม่สามารถสื่อสารหรือตัดสินใจด้วยตนเองได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อต้องเผชิญกับโรคที่รักษาไม่หาย หรือภาวะวิกฤตที่แพทย์วินิจฉัยแล้วว่าไม่มีทางรักษาให้หายได้ หรืออยู่ในระยะสุดท้ายของชีวิต Living Will จะมีบทบาทสำคัญในการ:

เคารพสิทธิในการตัดสินใจของตนเอง: ผู้ป่วยสามารถกำหนดได้ว่าจะรับหรือไม่รับการรักษาแบบใด เช่น การใส่ท่อช่วยหายใจ, การปั๊มหัวใจ, การให้อาหารทางสายยาง, หรือการรักษาที่ยื้อชีวิตโดยไม่มีประโยชน์
ลดภาระการตัดสินใจของครอบครัว: ในช่วงเวลาที่ยากลำบาก ครอบครัวมักจะรู้สึกกดดันและสับสนในการตัดสินใจเกี่ยวกับการรักษาพยาบาล Living Will จะช่วยให้ครอบครัวไม่ต้องเดาใจ และมั่นใจว่าการตัดสินใจของพวกเขาเป็นไปตามความต้องการของผู้ป่วย
ลดความขัดแย้ง: หากมีความคิดเห็นที่แตกต่างกันในหมู่ญาติพี่น้องเกี่ยวกับแนวทางการรักษา Living Will จะทำหน้าที่เป็นหลักฐานที่ชัดเจนในการยุติข้อถกเถียง
ส่งเสริม "การตายดี" (Good Death): ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถเลือกที่จะจากไปอย่างสงบและมีศักดิ์ศรี ไม่ต้องทนทุกข์ทรมานกับการรักษาที่ไม่จำเป็น

ในประเทศไทย การทำ Living Will ได้รับการรับรองตาม มาตรา 12 แห่งพระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2545 ซึ่งระบุว่า "บุคคลมีสิทธิทำหนังสือแสดงเจตนาไม่ประสงค์จะรับบริการสาธารณสุขที่เป็นไปเพียงเพื่อยืดการตายในวาระสุดท้ายของชีวิต หรือเพื่อยุติการทรมานจากการเจ็บป่วยได้"

เนื้อหาสำคัญใน Living Will

Living Will ควรระบุความประสงค์ของคุณให้ชัดเจนที่สุดเท่าที่จะทำได้ โดยทั่วไปจะครอบคลุมประเด็นสำคัญดังนี้:

ระบุชื่อ-นามสกุล และข้อมูลส่วนตัวของผู้ทำหนังสือ: พร้อมลงวันที่ที่จัดทำ
ยืนยันสติสัมปชัญญะ: ระบุว่าขณะทำหนังสือมีสติสัมปชัญญะสมบูรณ์ ไม่ได้ถูกบังคับ ข่มขู่ หรือหลอกลวง
เงื่อนไขในการแสดงเจตนา: ระบุว่าหนังสือจะมีผลบังคับใช้เมื่อใด เช่น เมื่อแพทย์วินิจฉัยว่าอยู่ในภาวะที่รักษาไม่หาย ขาดสติสัมปชัญญะถาวร หรืออยู่ในวาระสุดท้ายของชีวิต
ประเภทของการรักษาที่ไม่ต้องการ: ระบุการรักษาที่ชัดเจนว่าไม่ประสงค์จะรับเมื่อถึงสภาวะที่กำหนด เช่น
- การใช้เครื่องช่วยหายใจ
- การปั๊มหัวใจเพื่อกู้ชีพ (CPR)
- การให้อาหารและน้ำทางสายยาง (หากไม่สามารถรับประทานเองได้)
- การให้ยาที่ยืดชีวิตโดยไม่รักษาโรค
- การผ่าตัด หรือหัตถการทางการแพทย์ที่ยืดชีวิตเพียงอย่างเดียว
ความประสงค์เกี่ยวกับการดูแลแบบประคับประคอง (Palliative Care): แม้จะไม่ต้องการการรักษาที่ยืดชีวิต แต่ยังสามารถระบุความประสงค์ที่จะได้รับการดูแลเพื่อบรรเทาความเจ็บปวดและทุกข์ทรมาน (เช่น การให้ยาระงับปวด) เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้
รายชื่อและข้อมูลติดต่อพยาน: ควรมีพยานอย่างน้อย 2 คนลงนามรับรอง ซึ่งไม่ใช่ทายาทหรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
รายชื่อบุคคลที่แจ้งให้ทราบ (Optional): อาจระบุชื่อบุคคลที่ควรได้รับทราบถึงการทำหนังสือฉบับนี้ เช่น แพทย์ประจำตัว หรือสมาชิกในครอบครัว

ขั้นตอนและข้อควรรู้ในการจัดทำ Living Will

พูดคุยกับครอบครัวและแพทย์: สิ่งสำคัญที่สุดคือการพูดคุยและสื่อสารความต้องการของคุณกับคนในครอบครัวและแพทย์ประจำตัวอย่างเปิดอก เพื่อให้พวกเขาเข้าใจและสนับสนุนเจตนาของคุณ
ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ: แม้จะสามารถเขียน Living Will ได้ด้วยตนเอง แต่การปรึกษาทนายความ หรือบุคลากรทางการแพทย์ที่เชี่ยวชาญด้านกฎหมายสุขภาพ จะช่วยให้หนังสือมีความถูกต้องสมบูรณ์ และครอบคลุมทุกประเด็นสำคัญ
เขียนด้วยลายมือหรือพิมพ์: สามารถเขียนด้วยลายมือเอง หรือพิมพ์ก็ได้ แต่ต้องลงลายมือชื่อและมีพยานรับรอง
ลงวันที่: ระบุวันที่ที่ชัดเจน เพื่อแสดงว่านี่คือเจตนาล่าสุด
จัดเก็บอย่างปลอดภัยและเข้าถึงได้: เก็บฉบับจริงไว้ในที่ปลอดภัยที่สามารถเข้าถึงได้ง่ายในยามฉุกเฉิน และทำสำเนาให้แพทย์ประจำตัว คนในครอบครัว หรือผู้ดูแลที่คุณไว้วางใจ
ทบทวนและอัปเดต: เจตนาของคุณอาจเปลี่ยนแปลงได้ตามกาลเวลาหรือสถานะสุขภาพ ควรทบทวนและอัปเดต Living Will เป็นประจำ (เช่น ทุก 2-3 ปี หรือเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในชีวิต)

"Living Will ไม่ได้เกี่ยวกับความตาย แต่เป็นการยืนยันสิทธิในการใช้ชีวิตในแบบที่คุณต้องการ จนถึงวาระสุดท้ายอย่างมีศักดิ์ศรี"